Rəng korluğu nədir? (Daltonizm)

Rəng korluğu kimlərdə olur?

Rəng korluğu iki fərqli şəkildə baş verə bilər. Bunlardan birincisi irsi səbəblərdən yaranan rəng korluğu, digəri isə sonradan yaranan rəng korluğudur. Anadangəlmə rəng korluğu tez-tez x xromosomu kimi tanınan cinsi xromosom vasitəsilə ötürülür. Kişilərdə tək X xromosomu, qadınlarda isə iki X xromosomu olduğu üçün rəng korluğu kişilərdə daha çox rast gəlinir: Qadınların %0,5-də görülərkən bu vəziyyət kişilərin %8-də müşahidə edilir. Qazanılmış rəng korluğu beynin tor qişasında və ya görmə mərkəzində problemlər, görmə qabiliyyətinə təsir edən hissələrin zədələnməsi, bəzi dərmanların yan təsirləri kimi müxtəlif səbəblərdən yaranır.

Rəng korluğunun səbəbləri

Rəng korluğu tez-tez torlu qişalarda konus fotoreseptorlarının qüsurları ilə birbaşa əlaqəli olur, çünki onlar dalğa uzunluqlarına əsaslanan işığı aşkar edən konuslara bağlıdır. Gözümüzün tor qişa dediyimiz təbəqəsində "çubuqlar" və «konuslar» dediyimiz fotoreseptorlar var. Konuslar rəng görmə qabiliyyətinə cavabdehdir. Rəng korluğu olan insanlarda bəzi konuslar irsi olaraq yox olur və ya fərqli işləyir. Rəng korluğu adətən irsi olaraq keçən genetik bir xəstəlikdir. Çox vaxt cinsi xromosomlardan X xromosomuna daşınaraq körpəyə ötürülür. Ancaq digər tərəfdən rəng korluğuna səbəb ola biləcək 19 fərqli xromosom və 56 fərqli gen var. Rəng korluğunun ən çox yayılmış irsi növləri deuteranomaliya və protanomaliyalardır. Hər iki halda insan yaşıl və mavi rəngləri ayırd etməkdə çətinlik çəkir. Rəng korluğu özlüyündə irsi xəstəlik olmaqla yanaşı, retinitis piqmentosa və Leberin anadangəlmə amavrozu kimi müxtəlif irsi xəstəliklərin əlaməti kimi də baş verə bilər. Rəng korluğu irsi və ya sonradan əldə edilə bilər. Retinaya və ya görmə sinirlərinə zərər verə bilən xəstəliklər və bəzi dərmanların yan təsirləri də insanın sonradan rəng korluğuna səbəb ola bilər.

Rəng korluğunun simptomları

-Rəng korlarının heç bir rəng görə bilməyəcəyinə və dünyanı boz çalarlarda görə bilməyəcəyinə dair ümumi bir inanc var. Ancaq xəstələrin əksəriyyəti üçün bu fikir doğru deyil.
 -Rəng korluğu ümumiyyətlə bir çox simptomları olan bir xəstəlik deyil. Rəng korluğunun simptomları çox vaxt qismən və ya tam rəng korluğundan asılı olaraq dəyişə bilər.
 -Qismən rəng korluğunda mavi, qırmızı və yaşıl rənglər müxtəlif səviyyələrdə qəbul edilə və ya fərqləndirilə bilməz, tam rəng korluğunda isə rənglər qara, ağ və boz çalarları kimi qəbul edilə bilər. Bu səbəbdən simptomlar insanın görmə qabiliyyətinə görə dəyişə bilər.
  -Rəng korları rəngləri görürlər, lakin bəzi rəngləri zəif gördükləri üçün rəngləri bir-biri ilə qarışdıra bilərlər. Ümumiyyətlə, qırmızı, mavi və yaşıl rəngləri ayırd etmək xüsusilə sürücülər üçün böyük problemdir.

Rəng korluğu diaqnozu necə qoyulur?

Müəyyən rəngləri görməkdə çətinlik çəkdiyinizi və ya heç onları görə bilmədiyinizi düşünürsünüzsə mümkün qədər tez bir zamanda oftalmoloqa müraciət etməyiniz tövsiyə olunur. Əgər hərtərəfli müayinədən sonra oftalmoloq sizin rəng korluğunuz olduğunu düşünürsə rəng korluğu testləri ilə rəng korluğunuzu təyin edə bilər.
Rəng korluğu testi çox asan bir testdir. Bu testdə sizdən rənglər içərisində gizlənmiş müxtəlif rənglərdə olan nömrələri və ya naxışları tapmağınız xahiş olunacaq. Yarım və ya tam rəng korsunuzsa müxtəlif rənglərdən və nöqtələrdən ibarət gizli şəkilləri və ya rəqəmləri oxuya bilməyəcəksiniz. Test nəticələrindən asılı olaraq həkiminiz rəng korluğunuz olub olmadığını təyin edə bilər.
 

Rəng korluğunun müalicə üsulları

2009-cu ildə ABŞ-da aparılan bir araşdırmada meymunlarda rəng korluğu problemi gen terapiyası ilə düzəldildi. Ancaq gen terapiyası hələ insanlarda aparıla bilməz. Uyğun xəstələr üçün rəngli kontakt linzalar və eynəklər mövcuddur. Oftalmoloqunuz sınaq dəstindən fərqli rəngləri sınaqdan keçirməyinizi xahiş edəcək. Rəngləri daha yaxşı ayırd etmək üçün hansı rəngli kontakt linzalardan və ya eynəklərdən istifadə edə biləcəyiniz müəyyən edilir. Sonra bu rəngli kontakt linzalar və eynəklərdən istifadə etməyə başlaya bilərsiniz. Bu cür optik cihazlar tam müalicəni təmin etməsə də, rəngləri ayırd etmək və xüsusilə gündüzlər gündəlik həyatınızı asanlaşdırmaq üçün faydalı bir üsuldur.