Günah sayıldığı üçün ağacları yandırılan meyvə hansıdır

Molla Kamil Əfəndi hicri 1099-cu ilin şaban ayında (miladi 1688) Yanya valisi Qızıl Rıza paşanın üçüncü övladı olaraq dünyaya gəlib.
Onun gənc yaşlarında həmyaşıdları arasında intellekt və marağı ilə seçildiyi şayiələr var. Onların əslən alban olduqları iddia edilsə də, ailənin Karaman mühacir türk mənşəli olması ilə bağlı güclü tapıntılar var.
Atasının erkən ölümündən sonra ailəsi onun din alimi olmasını istəsə də, humanitar elmlərlə maraqlanmağa başlamış və böyüklərin bütün etirazlarına baxmayaraq atasından qalan mirasla əvvəlcə Romaya, sonra isə Parisə gedərək təhsilini orada davam etdirmişdir.
Zaman keçdikcə biliyi, zəhməti və qətiyyəti ilə Nevşehirli sədrlər İbrahim paşanın diqqətini çəkən Kamil Əfəndinin həyatını dəyişən hadisə 1720-ci ildə baş verir.

İstanbul bölgəsindəki lalə bağlarındakı bütün lalələri izahı mümkün olmayan bir xəstəlik məhv etməyə başladığı bu tarixdə; Vəzirlik tərəfindən təyin edilən Kamil Əfəndi öyrəndiyi elmi və elmi üsullarla xəstəliyi aşkar edib müalicə edən və dövrün sultanı III. Əhməd tərəfindən təqdir və ehtiram görüb, "Halaskaran-ı lalezar" ləqəbi ilə saray dairəsinin axtarılan simalarından birinə çevrilir.
Molla Kamil Əfəndi ona mükafat olaraq verilən Yalovadakı torpağında elmi əkinçilik üsullarından istifadə edərək təcrübə aparmağa başladı. Bu təcrübələrdən ən maraqlısı, daha əvvəl Fransada gördüyü və çox bəyəndiyi avokado meyvəsini Anadolu şəraitində yetişdirmək üçün göstərdiyi səydir. Uzun zəhmət və hibridləşdirmələr nəticəsində Yalovanın iqliminə davamlı avokado yetişdirməyə müvəffəq oldu və məhsulunu saraya təqdim etdi:
Avokado kimi tanınan bu ağaca əvvəl timsah armudu da deyirdilər
Molla Kamil Əfəndinin xoşbəxt dövrləri və Osmanlının avokado macərası təəssüf ki, 1730-cu ilin sentyabrında başlayan Patrona Halil üsyanı ilə sona çatdı. Üsyançılar, himayədarı Damat İbrahim Paşa ilə birlikdə Kamil Əfəndi ilə də qəddarcasına rəftar etdilər və qiyamda iştirak edən bir qrup fanatların təklifi ilə avokadonun timsahın məhsulu və timsahın meyvəsi olması barədə şayiə yayıldılar.
Yalovada bütün ağaclar yandırılaraq, bunun məkruh olduğu, müsəlman ölkəsində əkib-becərilməsinin caiz olmadığı fətvası verilərək məhv edilib. Beləliklə, bəlkə də türk tarixində müasir əkinçiliklə bağlı bu ilk cəhd bir qrup fanat tərəfindən dayandırıldı və avokadonun ölkəmizə qayıtması yalnız təxminən 250 il sonra mümkün oldu.
Ülkər Rəhmanqızı